فائقه سرخوش نویسنده‌ی کرمانشاهی

بانو "فائقه سرخوش"، نویسنده، شاعر و پژوهشگر کرمانشاهی، است.

وی دانش‌آموخته‌ی زبان و ادبیات فارسی و پژوهشگر ادبیات حماسی و تطبیقی فرهنگ و اساطیر ایران باستان است.

کتاب "اسطوره‌ی آسمان و زمین در ادبیات ایران باستان" اثر پژوهشی منتشر شده از این بانو است. این کتاب در سال ۱۳۸۹ خورشیدی، در ۳۲۰ صفحه، توسط انتشارات ترفند چاپ و منتشر شد.

▪معرفی کتاب اسطوره‌ی آسمان و زمین در ادبیات ایران باستان:

کتاب «اسطوره‌های زمین و آسمان در باور ایرانیان» حاصل تلاشی است برای یافتن ردپای اندیشه‌های کهن اساطیری این مرز و بوم در ادبیات حماسی آن که به شیوه‌ای نقدگونه به تطبیق میان برخی از این اندیشه‌ها با اساطیر و ادبیات ملل دیگر و یا گذر آن در ادیان می‌پردازد.

بنیان این کتاب بر باور آسمان پدر و زمین مادر نهاده شده و مشتمل بر پنج فصل مجزاست که فصل نخست آن به عنوان کلیات به ریشه‌شناسی و بیان واژه «اسطوره» اختصاص یافته و در ادامه، به بیان مراحل مختلف شناخت جهان توسط بشر و تأثیر جغرافیا و شرایط اقلیمی در شکل‌گیری اسطوره می‌پردازد و پس از آن به حیطه اساطیر ایران وارد شده و به معرفی عناصر مهم این اساطیر به ویژه عناصری که در رابطه با موضوع این جستار حائز اهمیت است می‌پردازد.

فصل دوم با عنوان «آسمان مزدایی» به معرفی آسمان از دیدگاه اساطیر مزدایی پرداخته و شش ویژگی برجسته آسمان را از دیدگاه این اساطیر که عبارتند از بلندی، امنیت، تقدس، جاندارپنداری، قدرت بارورکنندگی و ارتباط آسمان با زمان بیان می‌دارد و اهمیت تأثیر این ویژگی‌ها را در اعطای نقش پدر هستی به آسمان روشن می‌کند.

فصل سوم با عنوان "زمین مزدایی" به سه بخش تن زمین، روان زمین و روانکاوی زمین اختصاص یافته است. بخش موسوم به تن زمین ابتدا به بررسی جغرافیای اساطیر زمین و چگونگی ایجاد این جغرافیا از دیدگاه اساطیر مزدایی پرداخته و سپس در قسمت دوم از این بخش، نقش زمین در تن انسان، غول اساطیری را با استناد به متون پهلوی مشخص کرده و علل و عوامل قرار گرفتن زمین در این جایگاه را مورد بررسی قرار می‌دهد.

بخش بعدی که "روان زمین" نام نهاده شده به بررسی آنیمیسم (جاندارپنداری) زمین اختصاص یافته است. این بخش که مبتنی بر باور وجود فرشته زمین و امکان شهود این فرشته در دنیای مادی است، ابتدا به معرفی سپندارمذ (امشاسپند موکل بر زمین) و دئنا (وجدان انسان) پرداخته و سپس رابطه میان این دو را مورد بررسی قرار می‌دهد و در ضمن این بررسی معلوم می‌دارد که چگونه مشاهده «دئنا» منجر به مشاهده «سپندارمذ» و به تبع آن «ارض ملکوت» می‌شود.

قسمت دوم این بخش نیز ویژگی‌های جغرافیای «زمین ملکوت» را که ساخته و پرداخته خیال فعال است بازگو کرده و نام و مختصات تقریبی جغرافیایی این سرزمین را معلوم می‌دارد. بخش نهایی این مقاله که به «روانکاوی زمین» موسوم است به نقد و تحلیل خصوصیات روانی زمین اختصاص یافته است.

فصل چهارم با عنوان «اسطوره پیوند و جدایی آسمان و زمین» به بررسی این دو پدیده، در تقابل با یکدیگر و از دیدگاه اسطوره «یین و یانگ» می‌پردازد. در این فصل آسمان نماد مرد، ملکوت و پدر و زمین نماد زن، ماده و مادر پنداشته میـشود و فصل آخر که به «پیونددهندگان آسمان و زمین» موسوم است به بررسی اساطیر دسته دوم پیوند آسمان و زمین یعنی اساطیری که از پیوند مجدد این دو پدیده سخن می‌گوید اختصاص یافته است.

▪نمونه‌ی شعر:

(۱)

زنجیر زنجیر از دریدن شعر می‌گوید 

وقتی که این دیوانه، این زن شعر می‌گوید 

افکنده‌ام بر شانه نعش چاک چاکم را 

خون، رگ به رگ از شوق رفتن شعر می‌گوید 

آوار دستم شانه‌ای مردانه می‌خواهد 

رخش است، در سوگ تهمتن شعر می‌گوید 

جان می‌دهد تا نشکنم، مغرور - زانویم،

از غیرتش رگ تا به گردن شعر می‌گوید 

قد می‌کشم بر بند بند استخوان‌هایم 

تاکم... که از فصل رسیدن شعر می‌گوید 

هم دشنه و هم زخم و هم مرهم خودم هستم 

صد بیستون، صد تیشه در من شعر می‌گوید 

می‌ایستم و در ابتدای گنگ فصلی سرد  

جایی که یک دیوانه... یک زن... شعر می‌گوید.

گردآوری و نگارش:

#لیلا_طیبی (رها)