انجمن شعر و ادب رها (میخانه)
شعر و ادبیات و کمی سیاست
انجمن شعر و ادب رها (میخانه)
شعر و ادبیات و کمی سیاستبابک دولتی
بابک دولتی
استاد "بابک دولتی"، شاعر کُرد زبان ایرانی، زاده‌ی دی سال ۱۳۵۳ خورشیدی، در کرمانشاه است.
وی آثار خود را به دو زبان کُردی و فارسی می‌نویسد و نخستین مجموعهٔ رباعی کُردی جنوبی (باشور) را سروده و منتشر کرده است.
او تحصیلات دانشگاهی خود را در رشته‌ی زبان و ادبیات فارسی ادامه داد و با دریافت مدرک کارشناسی ارشد در این رشته فارغ‌التحصیل شد.
بابک دولتی از سال ۱۳۷۲ فعالیت‌های حرفه‌ای خود را در حیطه‌ی شعر آغاز کرد و ضمنِ تدریس ادبیات فارسی در دبیرستان‌ها به غزلسرایی مشغول شد.
وی در سال ۱۳۸۴ نخستین کتاب شعر خود را در قالب غزل، با عنوان "دست‌نوشته‌های یک سنگ" منتشر کرد.
وی که مدیریت برخی از انجمن‌های مرتبط با شعر و ادبیات را بر عهده داشته، در زمینه‌ی روزنامه‌نگاری نیز به فعالیت پرداخته و در این زمینه، مقام دوم غرب کشور را کسب کرده است. همچنین در سال ۱۴۰۰ به عنوان یکی از برگزیدگان، جایزه‌ی کتاب سال استان کرمانشاه را برای نوشتن کتابِ "خه‌و" دریافت کرد.
ایشان، پنج دوره داور جشنواره‌ی دفاع مقدس در غرب کشور بوده و کنگره‌ی ملی عاشورا را داوری کرده است. دبیری کنگره‌ی ملی مرصاد هم در کارنامه‌ی او دیده می‌شود.
◇ کتاب‌شناسی:
- دست‌نوشته‌های یک سنگ، انتشارات مدیا، ۱۳۸۴
- سلام خواهر باران، انتشارات تکا، ۱۳۸۷
- هزار سال نمک زیر پلک‌های من است، انتشارات شانی، ۱۳۹۳
- غزل قرن، به همراه پیمان سلیمانی، انتشارات دیباچه، ۱۳۹۵
- در این بیابان اتفاق تازه‌ای نیست
- خه‌و، با ترجمهٔ فارسی مریم صفرزاده، انتشارات دیباچه، ۱۳۹۹
- خان، با ترجمهٔ فارسی مریم صفرزاده، انتشارات دیباچه، ۱۴۰۰
- ڕێ، با ترجمهٔ فارسی مریم صفرزاده، انتشارات دیباچه، ۱۴۰٣
و...
◇ نمونه‌ی شعر کُردی:
(۱)
یەێ دەفە خاسن، چەنە وهار، کەلیمەیل
یەێ دەفە تیەڵ، جوورْ ژارْ مار، کەلیمەیل
یەێ دەفە پۊترکییانە ئەوقەرە گْل‌خوەن
یەێ دەفە لە ماڵەگان هەشار، کەلیمەیل
یەێ دەفە داخەیلْ مەردمانْ پیادەن
یەێ دەفە قورتْ بڕێ سووار، کەلیمەیل
بوونە پەڕەێ قاقەزێ وە‌خاترْ عشقێگ
داڕزییەن وەختْ ئنتزار، کەلیمەیل
بوونە مەتەڵ، جاوەجا لە‌هۊرْ زەمان چن
نیمەڕوێ، ژێرْ یەێ دەوار، کەلیمەیل
بوونە خەوەر، داوڕن جەهان وە دو‌ساعەت
هەر وشەیان بوودنە هزار، کەلیمەیل
یەێ بڕێیان پیخ کەن لە‌مەغزْ کەسانێگ
تا بڕەسێ ساعەتْ هەوار، کەلیمەیل
جوور گولەن، لە‌خشاوْ شاعر خاسێگ
تا چ زەمانێگ بانە‌کار، کەلیمەیل
هەم چمە زندانْ ماڵ خوەم ک بمینم
تا نەکەنەودی، رێی فەرار، کەلیمەیل
وەختە ک هانا بوەم وەبێ‌دەنگێیەیلم
تا ک نەکەن شارەگان قەلار، کەلیمەیل
(۲)
ئێ رێیە، یەێ فکرْ خووفناک خسەودەیشت
یەێ ئوتوبووسێ لە‌ژێرْ خاک خسەودەیشت
یەێ ئوتوبووسْ سیەێ، ک هەردەفە دیمەێ
هۊرْ کەلاوەیلْ بێ‌پڵاک خسەودەیشت
دی بەش ئیمەیش یەێ ژیانْ شەلیتەیو
ئێ زنەیە وە تریک‌تاک خسەودەیشت
ئیمە خسە‌خوار لەێ وڵاتْ نەناسە
وەتن‌ْتێژی، بزان وە‌ژاک خسەودەیشت
سەختە بزانی لە‌هۊر‌چیدنە، سەختە
ئیمە لە ئێ رووژگارە پاک خسەودەیشت
هەر رەوەنێ هات فکرْ چین لە‌سەرێ بۊ
مەرگ و زنەی جفت و پاکەپاک خسەودەیشت
وەرجلە یە گیانێیان سەنۊد وەیەێ گڕ
لەێ وەرە پەرتەکشڕەیلْ ساک خسەودەیشت
ئێ زنەیە چرچ بۊ، بگر ک لە‌هەر رووژ
یەێ پەڕە لە زەێنْ هیچکاک خسەودەیشت
ئێ ئوتوبووسە لەکوورە هات ک هەرجار
هەر رەوەنەیل شەکەت، هڵاک خسەو دەیشت
(۳)
هات لە‌شارەیلْ شەڕفرووش دەوانچە
کەفتە دەسْ خێڵ چەکمە‌پووش دەوانچە
هەرکە تەکان خوارد زۊ وەیەێ تەقە کوشیا
نەیشت لەئێ دەروەنە خەرووش دەوانچە
هاتێیە تا دی کەسێ وە‌دەیشت نەنووڕێد
خەێد ورەو دەروەچْ هڕووش، دەوانچە
هەر دەفە کەفتەو دەسْ کەسێگ لە یەێ‌جا
چەکمەسیە، بێ‌وەفا، چەمووش، دەوانچە
هەم خوەرْ بێ‌خەێر هاتە‌بان و قەرارە
گیان بسنێدن وەیەێ قرووش دەوانچە
هسکوتە مەردم! هەناسْ قۊل نەکیشن
یەێ گڕ تر هەم تییەێدە هووش دەوانچە
بێ‌کشە بان‌وبچن ک مەرگ نزیکە
دی دەنگدان ناێد، ها وەگووش دەوانچە
(۴)
ڕه‌فیق! زۊ بکهفهوڕێ، که‌مێ خوه‌رِ نوو بار
له خاک ِ ڕووژهه‌ڵاتێ ئومێد ئه‌ڕا سوو بار
له هه‌ر چه‌مێگ ک که‌فته‌سه‌رِ ڕێید، پۊنگه
له هه‌زوه‌گانِ خوه‌مانی له قه‌سر، لیموو بار
ئه‌گه‌ر ک چید وه‌ره‌و به‌زه‌ییه‌ێلِ هه‌ورامان
ئه‌ڕا گڕه‌ێ دڵ ژارم، له وه‌فرِ شاهوو بار
ئه‌گه‌ر ک چید وه گاواره‌گه‌ێ «ئوساتاهر»
له ئه‌و مه‌قامه ک ئۊشێ: «حه‌قه‌ن حه‌قه‌ن هوو» بار
نه‌که‌ید یه‌ێ به‌ش کیشێ وه گه‌رد خوه‌‌د بارید
وه‌قه‌ێ په‌شێویی ئێواره‌گان ته‌ماکوو بار
دوواره که‌فتمه‌سه هۊر شێت‌بازییه‌گان
سه‌رێ بێیه وه حه‌ریر و که‌مێ له یاروو بار
برا! چه‌نێگه وه گه‌رد خوه‌ما غه‌ریبی که‌م
له ئه‌و منه ک تو ناسی، که‌مێ ڕه‌نگ و بوو بار
م چۊچیامه، وه یه‌ێ وا تمام بووم، بڕه‌س
ئه‌ڕا سه‌قام هه‌ناسم تڵه‌سم و جادوو بار
یه هۊره‌گان منه یه‌ک وه یه‌ک مرن هه‌ر ڕووژ
یه گه‌رمه‌شینه ک دۊنی وه‌لا براڕوو بار
شه‌وێگ له‌ێ وه‌ره لان کردێیه، نیه‌چوود، نیه‌چوود
ڕه‌فیق زۊ بکهفهوڕێ، که‌مێ خوه‌رِ نوو بار
◇ نمونه‌ی شعر فارسی:
(۱)
برای کشتنِ سایه طناب کافی نیست
هزار مرتبه سربِ مذاب کافی نیست
چه وحشتی‌ست که در متنِ شهر می‌لولد
چه حکمتی‌ست؟ مگر این عذاب کافی نیست؟
شیارهای زمین تشنگانِ دیروزند
برای این‌همه لب، خوابِ آب کافی نیست
تمامِ دهکده‌ها از گرسنگی مُردند
تلاشِ ساده‌ی یک آسیاب کافی نیست
بترس از اینکه دو چشمت تو را به آب دهند
بپوش چهره‌ی خود را! نقاب کافی نیست
اگر قرار بر این است ما نفس بکشیم
درخت‌های نحیفِ «سراب» کافی نیست
حلول می‌کنم آری درخت خواهم شد
مگر دویدنَ در منجلاب کافی نیست
هنوز زیرِ زمین نهر پیر جان دارد
برای سبزشدن آفتاب کافی نیست
(۲)
آیینه می‌پرسد: چطوری؟!
ذهنِ مرا نسیان گرفته
این چشم‌های دربه‌در را
گویی کسی سیمان گرفته
بیهوده در این خانه هستم
با چهره‌ام بیگانه هستم
حس می‌کنم دیوانه هستم
در مغزِ من طوفان گرفته
تقویمِ من هرچه ورق خورد
تصویرِ دنیا زشت‌تر شد
کابوس‌های کودکی‌ها
در پیشِ چشمم جان گرفته
می‌خواهد او با من نسازد
آهنگِ مردن می‌نوازد
از بویِ خون حالش خراب است
قلبم سرِ عصیان گرفته
هی می‌زنم سر را به دیوار
تا می‌پرد این خوابِ بیمار
دستِ یکی از بازجوها
پیشِ لبم لیوان گرفته
چون کشوری زیرِ لگدها
لبریزم از زخم و جسدها
در روحِ آتش‌دیده‌ی من
جنگی دگر پایان گرفته
خورشیدهای خسته در راه
شب روسیاهی مانده با ماه
بیداری‌ام مانندِ خواب است
خوابِ مرا هذیان گرفته
شب شد، زمانِ بی‌قراری‌ست
هر سایه‌ای از خود فراری‌ست
آرامشی در شهر جاری‌ست
در کوچه‌ها باران گرفته.
(۳)
در یک نفر فرشته دمید و پرنده شد
در ما فقط به خاک جهنم بسنده شد
تاریخ با غرور بدی برگ می‌کشید
در این قمار ثانیه‌ها هم کشنده شد
یک جمع پاک باخته در چهره‌هایشان
خط‌های نامرتب اندوه، خنده شد
غربال آسمان همه را پشت سر گذاشت
کوهی به هیچ باخت؛ و خاکی رونده شد
بازی به جای پر هیجانی رسیده بود
از آسمان ستاره‌ی بیچاره کنده شد
تاریخ با گذشت زمان برگ تازه داشت
آدم شکست خورد، ستم دید، بنده شد
انسان شکست خورد و مانند سایه‌ها
در امتداد ِ جاده‌ی مردن دونده شد
حالا به جای خیل نیاکان نشسته‌ام
شاید هر آنچه نور امید است زنده شد
این تاس تا سکوت کند طول می‌کشد
شاید که خوش نشست و بلیطم برنده شد.
(۴)
روح طوفان لم زده بر آسمانت
باد پوشیده ست بر تن بادبانت
تا مبادا حرفی از فریاد باشد
موج دستش را گرفته بر دهانت
بعد از اینت ناخدا غیر از خدا نیست
بعد از این آشوب می‌ریزد به جانت
سرنشینی مرده را با خویش داری
این جسد دیگر نمی‌فهمد زبانت
سایه‌ها جز سور و سات کوسه‌ها نیست
منتظر تا کی به سر آید زمانت
تخته‌ها با هم سر سازش ندارند
عاقبت بر آب افتد استخوانت
اوج می‌گیری که مردن ساده باشد
موج روی موج، این هم نردبانت
موج‌ها چون کولیان در حال رقص‌اند
می‌رود از کف در این طوفان عنانت
می‌روی با آب‌ها تا نقطه‌ای دور
تا کجا پایان پذیرد داستانت.
(۵)
باید آغاز کار یاد بگیرند
خوب به دستانشان مداد بگیرند
خیره به این تخته می‌شوند، قرار است
هر چه معلم نوشت، یاد بگیرند
اول مهر است، می‌روند که شاید
عالمی از رنگ‌های شاد بگیرند
با پدرانی که سخت در پی آنند
اندکی اندازه را گشاد بگیرند
در سر من خط خطی ساده‌ی آنهاست
اینکه به خود صورت سواد بگیرند
در سر آنها لواشکی‌ست که باید
از پدران سکه‌ای زیاد بگیرند
زنگ زدند، آن زمان که هیچ مهم نیست
در سخنم فعل‌ها نهاد بگیرند
مدرسه تعطیل شد، صفی‌ست که باید
دست زمان هرچه را که داد بگیرند
درس تمام‌اس؛ می‌روند که شاید
روزی‌شان را ز دست باد بگیرند.
(۶)
چقدر خاک کنم نعش یاس‌هایم را
و روی هم بگذارم هراس‌هایم را
به غیر باخت، قماری چنین نخواهد داشت
از آن نخست بریدند آس‌هایم را
زمین بایر من ناامید رویش‌هاست
به جای نان نخریدند داس‌هایم را
بگو چه شد که خودم را دوباره گم کردم؟!
بگو چقدر بگردم لباس‌هایم را؟
وزید بادی و روح مرا به غارت برد
نمی‌شنید کسی التماس‌هایم را
نمی‌شود که از آن زخم کهنه دم بزنم
شنود می‌کند این شب، تماس‌هایم را
دلم خوش است به یک احتمال دور از دست
ز من اگر که نگیرند طاس‌هایم را.
(۷)
این سایه‌های گاه به گاه اتفاق نیست
آیا کسی به جز خود من در اتاق نیست؟!
در خانه فکر زلزله‌ای پرسه می‌زند
حتما میان این همه آجر وفاق نیست
چیزی شنیده است که هی زرد می‌شود
این التهاب ِ باغچه از اشتیاق نیست
طوری نشسته‌اند درختان ِ روبرو
انگار در قبیله‌ی آنها نفاق نیست
آه ای چنار ِ پیر ! در این خانه سر مکش
از شاخه‌های طایفه‌ات در اجاق نیست
یا ریشه‌هایتان یله در خون قرن‌هاست
یا نسبتی میان ِ درخت و چماق نیست
باید کمی برای خودم زندگی کنم
فردا هوای حوصله بر این سیاق نیست
با روزهای سرد زمستان چه می‌کند
این خانه‌ای که بر سر ِ او چتر طاق نیست
با کفش‌های خسته‌ی خود راه می‌روم
تا جاده‌ای که آخر ِ آن باتلاق نیست
باید برای خود بنویسم چه کرده‌ام
تکرار ِ تلخ ِ خاطره یک کار شاق نیست
حالا تو هی مقابل من قیل و قال کن
این شعر جای قافیه‌ای چون کلاغ نیست.
گردآوری و نگارش:
#زانا_کوردستانی
┄┅═✧❁
