بیکس محمد قادر و برگردان شعرهایی از او

تۆ لە کوێی؟!

[تو در کجایی؟!]

منتخب اشعار "بیکس محمد قادر"

با برگردان: زانا کوردستانی

بیکس محمد قادر (بێکەس حەمە قادر) شاعر و نویسنده‌ی معاصر کرد، در یکم جولای ۱۹۷۲ میلادی در هولیر مرکز اقلیم کوردستان عراق دیده به جهان گشود.

وی سال‌هاست در سطح اول شعر اقلیم می‌درخشد و بارها در جشنواره‌ها و فستیوال‌های مختلف مورد تقدیر و تشویق قرار گرفته است.

اشعارش به زبان‌های انگلیسی و فارسی و عربی برگردان شده و تاکنون بیش از بیست کتاب شعر از او چاپ و منتشر شده است. 

▪کتاب‌شناسی:

- تەم (مە)، شعر - چاپ هولیر ۱۹۹۴

- وەسیەتەکانی هەلَم (وصیت‌های نفس)، شعر، چاپ هولیر ۱۹۹۵

- چ خه‌راباتیَکه (چه خراباتی‌ست)، شعر، چاپ هولیر۱۹۹۷

- قولَی من (سخن من)، شعر، چاپ هولیر ۲۰۰۳

- چوارشەممەیەک دەمکوژا (چهارشنبەای مردە)، شعر، چاپ هولیر ۲۰۰۵

- بای دووری تۆ لیَمدەدا (باد فراق تو به من می‌وزد)، شعر، چاپ هولیر ۲۰۱۳

- قاوەیەک تالَتر لە تەنیاییم (قهوەای تلخ‌تر از تنهایی‌ام)، شعر، چاپ هولیر ۲۰۱۳

- راکردن له مردن (فرار از مرگ)، شعر، چاپ هولیر ۲۰۱۷

- کە دەمرم لە دڵی ژنێکدا دەمدۆزنەوە (وقتی مردم در قلب زنی پیدایم می‌کنند)، شعر - چاپ تهران - ٢٠١٨

- دەمەوێ لە نێو دەستەکانی تۆدا بمرم (می‌خواهم میان دست‌های تو بمیرم)، شعر - چاپ تهران ٢٠١٩

- ئەلف (الف)، شعر - چاپ هولیر ۲۰۱۹

- وەک سیَبەر لە تاریکیدا بزر دەبم (همچو سایە در تاریکی گم می‌شوم)، شعر - چاپ هولیر ۲۰۱۹

و...

▪نمونه‌ی شعر:

(۱)

ساڵێ جارێک 

وه‌ک پایز 

له‌به‌رده‌مم 

خۆى رووت رووت ده‌کاته‌وه‌ 

ئێستا ده‌لێى خه‌یالان ده‌که‌م 

ئه‌و ده‌ستانه‌م 

زۆر بینیوون 

چ شاره‌زا 

جێ گۆڕکێ 

به‌ قاوه‌ى ده‌ستى ده‌کات 

چاوه‌کانى چه‌نده‌ شاره‌زان 

ده‌مناسنه‌وه‌ 

چ جوان فرمێسک ده‌رده‌ن 

ته‌ته‌له‌ى لێوه‌کانى 

چه‌ند جوانن 

که‌ هه‌میشه‌ 

پێم ده‌لێن عیشق 

ده‌سپێکى هه‌موو شته‌کانه‌ 

ئه‌مڕۆ چ جوان بووى 

چه‌نده‌ جوانیت لێ ده‌ڕژا

 ◇

سالی یک‌بار چون پاییز روبرویم خود را لخت و عریان می‌کرد

حالا می‌گوید، خیالات مرا برداشته بود که دستانش را گرفته‌ام

اما دیگر جای قهر و آشتی نیست 

وقتی که قهوه می‌نوشد 

چشمانش بسیار زیبایند 

می‌شناسند مرا

چشمانی که بسیار زیبا اشک می‌ریزند 

صبر و طاقت لب‌هایش چه زیبا هستند

که مدام به من می‌گویند:

عشق آغاز همه چیز است.

آه امروز چه زیبا شده‌ای!

چقدر زیبایی از تو می‌ریزد.

(۲)

له پرسەکەتدا کۆمەلێک دێن 

هەندێکیان دەگرین و 

هەندێکیان غەمبارن.

تۆ تا لە ژیان دای 

چێژ لە سەما ببینە و

مرۆڤ بە ئەی مرۆڤ.

◇

در مراسم ختم تو، آنها که می‌آیند،

بعضی‌هایشان می‌گریند و 

عده‌ای هم غمگین‌اند.

پس تو تا زنده‌ای از رقص، لذت ببر و 

انسانیت داشته باش، ای آدمی!.

(۳)

گەوره ئەو کەسەیە 

نە دەیەوێ ببێتە گەورەی کەس 

و کەسیش ببێتە گەورەی ئەو.

◇

انسان بزرگ کسی‌ست، 

که نه بر کسی بزرگی می‌کند و  

نه کسی هم بر او بزرگی.

(۴)

بێ عیشق 

واتا تۆ مردوی و قسە دەکەی 

بۆ ئەوەی نەمری عاشق بە و 

تا ژیانت هەیە،

ئەوەیە ژیان کە پێیەوە دەژیت.

◇

بی‌عشق، 

انگار که تو مرده‌ای، اما سخن می‌رانی!

برای آنکه نمیری، تا نفس می‌کشی، عاشق باش. 

زندگی یعنی آنچه که با آن زنده‌ای.

(۵)

من وا ڕاهاتووم 

سپێدە بڕۆمە دەرەوە 

بەو رێگایانە نەگەڕێمەوە ماڵ 

کە پێیدا رۆیشتووم.

◇

من چنین یاد گرفته‌ام،

سپیده‌دم بیرون بزنم و

از راهی که رفته‌ام 

به خانه، برنگردم.

(۶)

تۆ لە کوێی؟!

لە سەر بەرزاییەکان؟

یان لە قوولایی دەریا،

چویتە خوارێ؟

مە لێرە لەسەر نەخشەی دڵم 

ئاماژە دەکەم 

نیشتمانی پیاو ژنە 

ئەوە نییە هەموومان 

بە دوای تۆ دەگەڕێین 

ئەی نیشتمان.

◇

تو در کجایی؟!

در اوج کوه‌ها؟

یا که در قعر دریا، پایین رفته‌ای؟

من اینجا بر روی نقشه‌ی قلبم،

اعلام می‌کنم که سرزمین هر مردی، زن اوست،

نه آنچه که همه‌ی ما 

به دنبالش می‌گردیم، ای وطن!

(۷)

دوا جار 

بێ تۆ پوشکەیەکم 

بایەک دوور دوور دەم با.

◇

سرانجام

بی‌تو پوشالی می‌شوم،

که با وزش هر بادی، 

از تو، دور و دورتر می‌شوم.

(۸)

ژوورەکەم 

رەنگی چراکەی گرتووە 

لە تاریکی دا دەدرەوشێتەوە 

تەواوی منیش رەنگی تەنیایی گرتووە 

تۆ رەنگی چراو 

من بۆنی تۆم لێدێ.

◇

اتاقم، 

فروغ روشنایی چراغی در تاریکی دارد!

تمام من هم، رنگ تنهایی به خود گرفته است،

تو نور چراغ، 

و من، از عطر تو لبریز.

(۹)

ژیان سەرچاوەکەی عیشقە 

با لێنەگەڕێین سەرچاوەکەی 

وشک بێت.

◇

عشق سرچشمە زندگی‌ست،

نگذاریم که سرچشمه‌ی زندگیمان

خشک شود.

(۱۰)

خۆشەویستی واتە 

تۆ موڵکی کەس نەبیت.

◇

عشق یعنی 

تو مال کسی نباشی.

(۱۱)

عیشق ئەو هێزەیە 

ئاگات دەکاتەوە.

◇

عشق آن قدرتی‌ست 

که تو را هوشیار می‌کند.

(۱۲)

لە سەر پێی خۆت بوەستە 

پێویستت بە هێزی کەس نابێت 

خۆت خۆشبووێ 

و لەگەل خۆت ئاشت ببەوە 

تا هێزی خۆشەویستیت زیاتربێت.

◇

به پای خودت تکیه کن! 

چشم به قدرت هیچکس نداشتە باش،

خودت را دوست بدار 

و با خویشتن‌ات دوستی کن،

تا قدرت عشق‌ات افزون گردد.

(۱۳)

چیرۆکی من 

لە نێوان مردن و ژیانە 

تەنها تۆی دەزانی 

کاتی مردنی من کەیە.

◇

داستان زندگی من 

معلق ماندن، میان مرگ و زندگی‌ست!

فقط تویی که می‌دانی 

زمان مرگ من، چه وقت‌ست.

(۱۴)

نیوه‌ی به‌تالی خۆم 

له‌ تۆ پڕکرد

نیوه‌که‌ی ترم به‌ با سپارد

ئێستا ته‌نها مه‌رگم ماوه‌

پێشکه‌شتی بکه‌م

◇

نیمه‌ی تهی‌ام را از تو پر کرده‌ام 

و نیمه‌ی دیگرم را سپرده‌ام به باد!

اکنون فقط مرگ برایم مانده است،

پیشکش می‌کنم، به شما!.

(۱۵)

نه‌رمی ئه‌و ئامێزانه‌م بیرناچنه‌وه‌  

که‌ سۆزیان پێ به‌خشیم و رایان هێنام 

تاریکی شه‌وم خۆشبوێ

ئه‌و شه‌وانه‌ی وێنه‌ی ئازیزانم 

له‌نێو تاریکییه‌کی بێ 

جوانی به‌ندکردو

به‌ بێده‌نگی ئه‌و دڵۆپه‌ 

گه‌رمانه‌ی کوڵمیان ته‌ڕ ده‌کردم

هه‌ر له‌خۆم ده‌چوو 

له‌ که‌سی دی نا.

◇

آغوش گرم و مهربانت را هیچگاه فراموش نخواهم کرد،

که به من سرسبزی داد و راهنمایی‌ام کرد،

و تاریکای شب را بر من روشنا شد. 

...

شب‌هایی‌ هست که عکس عزیزانم را 

در میان تاریکی به تماشا می‌نشینم و 

بی‌صدا با قطرات گرم اشک، می‌شویم!

آری! آن شب‌ها هم، آغوشت برای من بود

نه شخص دیگری...

شعر: بیکس محمد قادر 

ترجمه:  زانا کوردستانی