مصطفی فرزانه نویسنده‌ی تجریشی

زنده‌یاد "مصطفی فرزانه" به سال ۱۳۰۸ خورشیدی در تجریش دیده به جهان گشود. 

  

پدرش نوه‌ی "میرزا رحیم فرزانه"، از مترجمان دوره قاجار، و مادرش نوه‌ی "آقارضا اقبال‌السلطنه"، نخستین عکاس حرفه‌ای ایرانی، بود.

او نام خود را در آثارش "م.فرزانه" می‌نوشت و در میان دوستانش به "فری" معروف بود. در ایران او را بیشتر به با نوشتن کتاب آشنایی با صادق هدایت می‌شناسند. اما موفقیت‌های او در عرصه‌ی سینما نمود بیشتری داشت. او نخستین سینماگر ایرانی است که با نام "فری فرزانه" در سه جشنواره مهم کن، ونیز و لوکارنو، نخستین حضور یک سینماگر ایرانی را با فیلم‌هایش رقم زده‌ است.

فرزانه سال اول حقوق را در تهران، روان‌شناسی و مردم‌شناسی را در سوربن گذراند و تحصیل حقوق را تا دکتری حقوق بین‌الملل در پاریس و تولوز ادامه داد. سپس با بورس دولت فرانسه فارغ‌التحصیل انستیتوی عالی سینمایی پاریس شد و از آن پس به ساخت فیلم‌های مستند، بیشتر دربارهٔ هنر ایران پرداخت و در سال ۱۳۳۷ با فیلم کوتاه «مینیاتورهای ایرانی» به عنوان محصول فرانسه در جشنواره فیلم ونیز حضور پیدا کرد. پس از «مینیاتورهای ایرانی» در ونیز، فیلم «کورش کبیر» را در بخش مسابقه فیلم‌های کوتاه جشنواره فیلم کن در سال ۱۳۴۰ نمایش داد و بعد با فیلم «زن و حیوان» در سال ۱۳۴۱ در لوکارنو حضور داشت و جایزه بهترین فیلم کوتاه هنری را هم گرفت.

فرزانه به معرفی دکتر "سید صادق گوهرین" با "صادق هدایت" آشنا شد و تا روزهای آخر عمر "صادق هدایت" با او حشر و نشر داشت.

فرزانه مدتی به ایران آمد، نخستین آموزشگاه فنی سینمایی را تأسیس کرد و از اولین پایه‌گذاران تلویزیون ملی ایران شد. لیکن محیط کاری به‌قدری برایش ناگوار آمد که از شغل سینمایی دست کشید و به عنوان رئیس بانک صادرات به پاریس بازگشت. وی علاوه بر ساخت فیلم و نوشتن داستان ترجمه‌هایی از گوگول، فروید، اشتفان، رنه گروسه و چخوف را نیز در کارنامه خود دارد.

سرانجام او در ۲۹ تیر ماه ۱۴۰۱ در پاریس درگذشت.

▪کتاب‌شناسی:

- چار درد - ۱۳۳۳

- ماه گرفته - ۱۳۳۴  

- دندان‌ها - ۱۳۶۵ 

- آشنایی با صادق هدایت - ۱۳۶۷  

- خانه تبعید - ۱۳۶۹ 

- بن‌بست: نامه‌های مرتضی کیوان - ۱۳۷۰  

- راست و دروغ - ۱۳۷۲ 

- عنکبوت گویا - ۱۳۷۵ [زندگی‌‌نامه‌ی خودنوشت] 

- صادق هدایت در تار عنکبوت - ۱۳۸۴ 

- زبان سرخ - ۱۳۸۷ 

- قرنطینه - ۱۳۴۵ 

 

▪فیلم‌شناسی:

- مینیاتورهای ایرانی - ۱۳۳۷ 

- کورش کبیر - ۱۳۴۰ 

- زن و حیوان - ۱۳۴۱ 

- پاریسی‌ها - ۱۳۴۲ 

- جزیره خارک - ۱۳۴۵ 

- خاطرات پارسی 

و...

گردآوری و نگارش:

#زانا_کوردستانی